Ładne i pożyteczne: szałwia
Rodzaj szałwia Salvia obejmuje podobno 900 gatunków roślin.
Mnie jednak interesuje kilka, popularnych i może mniej, które można uprawiać w Polsce, te wymienione poniżej rosną w moim ogródku.
Gatunki ozdobne i wykorzystywane w kuchni
Szałwia lekarska Salvia officinalis i odmiany:
Szałwia lekarska naturalnie występuje w basenie morza Śródziemnego. Jest krzewinką, o srebrzystoszarych, eliptycznych (do 8 cm dł.) liściach.
Kwiaty fioletowe, zebrane wąskie kwiatostany, pojawiają się w maju i czerwcu i są miododajne.
Szałwia lekarska lubi słoneczne, ciepłe i obojętne lub lekko alkaliczne stanowiska.
W Polsce osiąga do 50-60cm wys.
Znana już w starożytności jako roślina lecznicza i magiczna. W Grecji i Rzymie stosowana jako lekarstwo na ukąszenia węża, problemy ze wzrokiem, utratę pamięci. W średniowieczu stosowano ją jako lek na przeziębienie, padaczkę, dolegliwości wątroby i zaparcia, uważano za afrodyzjak. Arabscy uczeni twierdzili, że jej spożywanie przedłuża życie.
Poprawia pracę układu trawiennego, obniża poziom cukru we krwi, napar z szałwii łagodzi zapalenia gardła i skóry. Ponadto działa kojąco w stanach zmęczenia. Dzięki bakteriobójczym właściwościom stosuje się szałwię zewnętrznie do płukania jamy ustnej, gardła, przy ropnym zapaleniu dziąseł, pleśniawce i anginie. Napar szałwii stosuje się także do okładów na trudno gojące się rany, owrzodzenia, jako dodatek do kąpieli w chorobach reumatycznych i schorzeniach skórnych. Herbatka z liści przeciwdziała biegunce, służy też do irygacji pochwy w upławach. Dalej jest także (słabym) środkiem przeciwgrzybiczym, oraz przeciwkaszlowym, łagodzącym dolegliwości występujące w okresie menopauzy, skutecznym w ślinotoku. Napar z liścia szałwii powoduje zmniejszenie laktacji, może doprowadzić do całkowitego zaniku pokarmu (pomaga przy zapaleniu piersi).
Liście zrywane przed okresem kwitnienia są używane są jako przyprawa do ryb, kurczaka, pomidorów, kapusty, grochu (i innych roślin strączkowych), dyni… Smażona w głębokim oleju może być wykorzystywana do dekoracji potraw lub jako chrupiąca przystawka.
Ma lekko gorzkawy smak, dlatego należy używać jej oszczędnie.Podczas suszenia smak szałwi nasila się. Suszona może być przechowywana do 3 lat w szczelnym opakowaniu
Popularne odmiany:
- „Bicolor” liście biało obrzeżone. Nieliczne jasnoróżowe kwiaty pojawiają się w czerwcu i lipcu. Wymaga słonecznego, ciepłego stanowiska, umiarkowanego podlewania i okrywania na zimę.
- „Aurea” liście z żółtą obwódką. Kwiaty fioletowe, niezbyt atrakcyjne. Niskie temperatury pogłębiają wybarwienia liści. Wymaga słonecznego, ciepłego stanowiska, umiarkowanego podlewania i okrywania na zimę.
- „Tricolor” liście trójkolorowe biało-różowo-fioletowe, wymaga okrywania na zimę i osłoniętego stanowiska.
- „Purpurascens” liście purpurowe, tak jak poprzednia jest wrażliwa na niskie temperatury.
Jesienna szałwia lekarska „Tricolor”.
Po porannej mgle szałwia lekarska „Purpurascens”.
Szałwia Salvia elegans (Salvia rutilans):
Pochodzi z Meksyku i Gwatemali, gdzie jest byliną. W Polsce można traktować ją jak roślinę jednoroczną, lub chować na zimę do domu, dorasta do 90 (100) cm.
Dobrze rośnie na przepuszczalnej próchnicznej ziemi, na słonecznym (półcienistym) stanowisku, na którym wymagaumiarkowanego podlewania. Regularne uszczykiwanie czubków gałązek zagęści pokrój rośliny.
Szczyty pędów pozostałych po tym zabiegu można z powodzeniem stosować do przyprawiania wszelakich słodkich i pikantnych potraw, aromatyzowania herbat i dżemów.
Przepiękne, niewielkie czerwone kwiaty, wypełnione są słodkim nektarem, kolorowym uzupełnieniem letnich deserów.
Roślina posiada właściwości antydepresyjne i pomaga obniżyć ciśnienie.
Godne polecenia są odmiany:
- odmiana melonowa „Honey Melon”, liście krótsze i szersze niż gatunku, aromat melonów, kwiaty czerwone,
- odmiana ananasowa „Pino” aromat ananasów, kwiaty czerwone.
Szałwia muszkatałowa Salvia sclarea.
Naturalnie występuje w rejonach morza Śródziemnego, w Polsce roślina dwuletnia.
Prosta, wzniesiona łodyga osiągające do 100 (130)cm wysokości. Liście duże i jajowate, pokryte kutnerem, wydzielają delikatny zapach.
Kwiaty typowe dla jasnotowatych: jasnolila bądź różowe, skupione na szczytach pędów.
Roślina daje intensywny samosiew. Podczas zimy takiej jak zeszłoroczna siewki mogą wymarznąć.
Najlepiej rośnie na przepuszczalnej, dobrze zdrenowanej i żyznej glebie, na słonecznym stanowisku.
Kiedyś roślina lecznicza (podobno poprawiała wzrok), obecnie wykorzystywana jako przyprawa do potraw z warzyw, mięsa i ryb, aromat do piwa i niektórych win reńskich oraz jako utrwalacz zapachu w perfumerii, głównie jednak roślina ozdobna.
Gatunki ozdobne
Szałwia wspaniała (omszona) Salvia nemorosa (S. superba, S. sylvestris)
Gatunek naturalnie występujący w Polsce, na suchych łąkach i przy drogach. Pędy liczne, wzniesione. Liście jajowato-podługowate, pomarszczone, osadzone na krótkich ogonkach, mają sinozielone. Rośliny dorastają do 60cm. Kwiaty małe lecz liczne, zebrane w okółki, tworzą kłosy, zwabią do ogrodu pszczoły i motyle. Bylina kwitnie od maja do lipca. Jeśli po przekwitnięciu przytniemy jej pędy, pod koniec lata zakwitnie powtórnie. Kwiatostany nadają się do bukietów. Roślina preferuje stanowiska słoneczne (półcieniste), ciepłe, gleby suche do średnio wilgotnych, dobrze zdrenowane i żyzne.
Wyhodowano odmiany o różnych kolorach kwiatów:
- białe: „Adrian”, „Sensation White”,
- jasno i ciemnoróżowe: „Sensation Deep Rose”, „Rosenwein”,
- niebieskie i fioletowe: „Sensation Deep Blue”, „Blaukönigin”, „Ostriesland”.
Gatunki ozdobne, jednoroczne
Szałwia błyszcząca
Pochodzi z Brazylii, gdzie rośnie w formie podkrzewu do 150cm.
W Polsce uprawiana jako roślina jednoroczna. Wysiew nasion od marca do kwietnia do skrzynek. Temperatura kiełkowanie 18 °C w ciągu dwóch tygodni dni, w tym czasie należy utrzymywać stałą wilgotność powietrza. Wymaga pikowania. Na rabaty wysadzać w połowie maja, w rozstawie 25×30 cm.
Liście niepodzielone, czasem pierzastosieczne, naprzeciwlegle, z wierzchu ciemnozielone, błyszczące.
Kwiaty w złożonych nibyokółkach, tworzą duże, szczytowe, wiechowate kwiatostany lub pozorne kłosy.
Wymaga żyznych, przepuszczalnych, ciepłych i słonecznych stanowisk oraz podlewania i nawożenia (nawozem do pelargonii lub surfinii, czyli roślin bardziej żarłocznych na mikro- i makroelementy).
Kwiaty mogą być białe, łososiowe, różowe, fioletowe, różowe, bordo, pomarańczowe, kremowe i oczywiście czerwone.
Niektóre odmiany mają płatki korony w innym kolorze niż kielich.
W zależności od wysokości odmiany dzielimy na wysokie (60cm wys.), średnio wysokie (25-30 cm wys.), niskie (15-20cm wys.)
Gatunki, których nie znam, ale w przyszłym sezonie je nabędę
Szałwia lirolistna Salvia lyrata „Purple Knockout”
Szałwia srebrna Salvia argentea
